Oznaczenie poziomu cholesterolu HDL pozwala na ocenę ryzyka sercowo-naczyniowego u pacjenta. Im pacjent ma wyższy poziom cholesterolu HDL we krwi, tym funkcjonuje u niego wydajniejszy mechanizm usuwania nadmiaru cholesterolu z tkanek. Obniżony poziom HDL wskazuje na niewydolny mechanizm usuwania nadmiaru cholesterolu i zwiększone ryzyko wystąpienia u pacjenta chorób układu sercowo-naczyniowego, łącznie z zawałem serca czy udarem mózgu.
Spis treści:
- Cholesterol HDL – co to jest?
- Cholesterol HDL – norma dla dorosłych kobiet i mężczyzn
- Dlaczego cholesterol HDL jest tak istotny?
- Kiedy należy wykonać badania na cholesterol HDL?
- Niski cholesterol – przyczyna obniżenia HDL
- Cholesterol HDL – jak podwyższyć?
Cholesterol HDL – znany również jako „dobry cholesterol” (zwany także lipoproteiną wysokiej gęstości, ang. High-Density Lipoprotein) stanowi wyodrębnioną frakcję cholesterolu całkowitego.
HDL to białkowo-tłuszczowa cząsteczka wytwarzana w wątrobie, mająca zdolność transportu cholesterolu z krwi do wątroby. Rolą cholesterolu HDL jest ochrona przed tworzeniem się w naczyniach blaszki miażdżycowej, a w konsekwencji przed wystąpieniem u pacjenta
- choroby niedokrwiennej serca,
- zawału,
- udaru mózgu.
Badanie cholesterolu HDL wchodzi w skład badania całego profilu lipidowego, zwanego również lipidogramem. Oznaczenie poziomu HDL wraz z oznaczeniem pozostałych frakcji lipidowych w organizmie, tj. cholesterolu całkowitego (TC), LDL (LDL-C) – „złego cholesterolu” oraz trójglicerydów (TG) dostarcza wielu informacji o kondycji organizmu pacjenta oraz w korelacji z wiekiem, płcią pacjenta i wywiadem klinicznym pozwala określić ryzyko wystąpienia u niego miażdżycy i chorób układu sercowo-naczyniowego.
W przypadku zdrowych osób stężenie cholesterolu HDL powinno być
- wyższe niż 1 mmol/L (40 mg/dL) u mężczyzn,
- 1,3 mmol (50 mg/dL) u kobiet.
W warunkach patologicznych możliwy jest spadek stężenia HDL u pacjenta poniżej normy, jednak poziom tego parametru przekraczający znacznie przyjęty zakres referencyjny nie jest uważany za istotny klinicznie.
Wyliczenie stosunku HDL do LDL pozwala precyzyjnie określić ryzyko sercowo-naczyniowe u pacjenta. W prawidłowych warunkach stosunek cholesterolu HDL do cholesterolu LDL wynosi od 1:3 do 1:2.
Cholesterol HDL odgrywa istotną rolę w transporcie cholesterolu z osocza krwi i tkanek do komórek wątroby, co przyczynia się do obniżenia poziomu cholesterolu całkowitego i w konsekwencji ma funkcję ochronną, zabezpieczającą przed tworzeniem się w naczyniach krwionośnych blaszek miażdżycowych. Cholesterol HDL ma również właściwości przeciwzapalne, przeciwzakrzepowe i antyoksydacyjne, dzięki którym wspomaga usuwanie z osocza reaktywnych form tlenu, wspomagających tworzenie blaszki miażdżycowej.
Badanie cholesterolu HDL, wchodzące w skład profilu lipidowego, wykonuje się u pacjentów w ramach profilaktyki, pozwalającej ocenić ryzyko zawału serca, choroby wieńcowej, miażdżycy naczyń lub udaru mózgu.
Oznaczenie HDL przydatne jest także w trakcie diagnostyki i monitorowania terapii zaburzeń lipidowych u pacjentów. Profilaktyczne oznaczenie stężenia cholesterolu należy wykonywać u osób zdrowych nie rzadziej niż raz na 5 lat, natomiast u osób z grup podwyższonego ryzyka sercowo-naczyniowego badania wskazane są z większą częstością.
Do pacjentów z grup podwyższonego ryzyka należą m. in.
- mężczyźni po 45. roku życia,
- kobiety po 55. roku życia,
- osoby z cukrzycą,
- nadciśnieniem tętniczym,
- chorobami wątroby, nerek, tarczycy,
- osoby otyłe i/lub palące papierosy,
- pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego, np. zawałem serca w wywiadzie rodzinnym i/lub klinicznym.
Także pacjentki przyjmujące doustną antykoncepcję hormonalną lub pacjenci leczeni retionoidami powinni częściej badać stężenie HDL.
Oznaczenie poziomu HDL wykonuje się w próbce krwi żylnej, pobranej ze zgięcia łokciowego pacjenta, w warunkach jego codziennej diety i aktywności fizycznej. Zgodnie z najnowszymi rekomendacjami nie jest konieczne, by pacjent do badania profilu lipidowego pozostawał na czczo.
Badanie z próbki uzyskanej po ok. 10-12 godzinach niejedzenia powtarza się u pacjentów, u których uzyskano zbyt wysoki poziom trójglicerydów (ponad 5 mmol/L lub 440 mg/dL).
Z uwagi na fakt, że profil lipidowy często oznacza się wraz z innymi parametrami biochemicznymi czy wykonując badanie morfologii krwi, w praktyce pacjenci oddający krew na oznaczenie HDL również pozostają zwykle na czczo przed pobraniem krwi.
Poziom HDL może obniżać się u pacjentów prowadzących niezdrowy tryb życia, tj. nadużywających alkoholu, palących tytoń oraz długotrwale przebywających na wysokotłuszczowej i wysokowęglowodanowej diecie, obfitującej zwłaszcza w tłuszcze trans i tłuszcze zwierzęce.
Na obniżenie stężenia cholesterolu HDL narażeni są także pacjenci przyjmujący niektóre z często stosowanych leków na receptę, m. in. leki nasercowe, moczopędne, hormonalne, antykoncepcyjne czy pochodne witaminy A. Także u chorych z nadwagą lub otyłością, chorobami nerek, tarczycy czy wątroby możliwe jest obniżenie stężenia HDL poniżej uznanych wartości referencyjnych.
Do skutków ubocznych zbyt niskiego stężenia HDL należy przede wszystkim zwiększone ryzyko wystąpienia u pacjenta miażdżycy i chorób sercowo-naczyniowych. U osób ze zbyt niskim poziomem HDL mogą również występować bezsenność lub stany depresyjne. Według niektórych badań zbyt niski poziom cholesterolu całkowitego, powodowany niekiedy przez zbyt niski poziom cholesterolu HDL może także stanowić objaw, lecz nie przyczynę trwającej choroby nowotworowej.
Podstawowym sposobem na podwyższenie poziomu cholesterolu HDL jest eliminacja czynników wpływających na jego obniżenie, czyli wdrożenie zdrowej diety, ograniczenie alkoholu i papierosów, redukcja masy ciała, właściwe leczenie innych chorób podstawowych oraz wprowadzenie regularnej aktywności fizycznej. Leczenie farmakologiczne stosowane jest jedynie w uzasadnionych przypadkach.
Sprawdź Suplementy diety i odżywki
Szczególnie istotne w utrzymaniu prawidłowego poziomu „dobrego” cholesterolu HDL jest utrzymanie prawidłowej masy ciała i regularna aktywność fizyczna.
Pacjenci, którzy chcą podwyższyć poziom „dobrego” cholesterolu HDL powinni stosować wysokobłonnikową dietę, pozbawioną tłuszczów trans i tłuszczów pochodzenia zwierzęcego. Należy wprowadzić do menu tłuszcze roślinne, zwłaszcza oliwę z oliwek, węglowodany złożone, ziarniste ciemne pieczywo, zielone i czerwone warzywa oraz ryby bogate w kwasy omega-3.
Przy niskim poziomie cholesterolu HDL należy przede wszystkim zrezygnować z używek w postaci alkoholu i papierosów, także elektronicznych oraz niezdrowej, wysokotłuszczowej i niskobłonnikowej diety, bogatej w wysokoprzetworzone i słodkie produkty.
Podsumowanie
Stężenie „dobrego” cholesterolu HDL stanowi dobry marker dla oceny ryzyka sercowo-naczyniowego, należy więc regularnie badać je profilaktycznie. Pacjenci, u których odnotowuje się zbyt niski poziom HDL powinni zredukować masę ciała, wdrożyć zdrowe nawyki żywieniowe oraz umiarkowaną aktywność fizyczną, aby uniknąć miażdżycy i zawału serca lub udaru mózgu.
