Oznaczenie stężenia progesteronu we krwi to jedno z wielu badań wykonywanych u kobiet m.in. w ramach diagnostyki zaburzeń miesiączkowania, niepłodności lub zespołu policystycznych jajników (PCOS). Podwyższony poziom progesteronu obserwuje się u pacjentek zmagających się z torbielami lub nowotworami jajnika, niewydolnością wątroby bądź guzami nadnerczy, z kolei zbyt niskie stężenie tego hormonu koreluje z trudnościami z zajściem lub utrzymaniem ciąży. Wszystkie z wymienionych schorzeń stanowią wskazanie do badania poziomu progesteronu.
Spis treści:
- Co to jest progesteron?
- Progesteron – normy
- Za co odpowiada progesteron?
- Wskazania do badania poziomu progesteronu
- Badanie progesteronu
- Zaburzenia poziomu progesteronu – objawy
- Czym objawia się za wysoki progesteron?
- Czym objawia się za niski progesteron?
Progesteron jest steroidowym hormonem płciowym z grupy progestagenów, syntetyzowanym z cholesterolu. U kobiet progesteron wydzielany jest przez ciałko żółte jajnika, same jajniki, nadnercza i łożysko w odpowiedzi na stymulujące działanie lutropiny (hormonu luteinizującego, LH). U mężczyzn niewielkie ilości progesteronu produkowane są w jądrach i nadnerczach. Najważniejsze zadanie progesteronu stanowi wpływ na implantację zarodka w macicy i utrzymanie ciąży, zatem badanie poziomu progesteronu wykonywane jest m.in. w określaniu podłoża niepłodności, monitorowaniu owulacji oraz diagnostyce poronień.
Sprawdź suplementy wspierające płodność na Aptelia.pl
Stężenie progesteronu u kobiet zależy od wieku i fazy cyklu miesiączkowego oraz od tego, czy pacjentka jest aktualnie w ciąży i na jakim jej etapie lub czy przeszła już menopauzę.
U zdrowych pacjentek w wieku rozrodczym poziom progesteronu wzrasta gwałtownie w chwili uwolnienia z jajnika gotowej do zapłodnienia komórki jajowej, po czym – o ile dojdzie do jej zapłodnienia – wzrasta w kolejnych trymestrach ciąży. Gdy w danym cyklu do zapłodnienia nie dojdzie, spadek stężenia progesteronu we krwi pacjentki wywołuje u niej wystąpienie krwawienia miesiączkowego. Należy mieć na uwadze, że zakresy referencyjne poziomu progesteronu zależą od metody i aparatury, z których pomocą wykonywane są badania, zatem niemożliwe jest porównywanie ze sobą wyników uzyskanych w różnych laboratoriach.
Jakie są normy dla progesteronu:
- W pierwszej, pęcherzykowej fazie cyklu miesiączkowego, zakres referencyjny stężenia progesteronu wynosi od ok. 0,057 do 0,893 ng/ml, w fazie owulacyjnej od ok. 0,121 do 12,0 ng/ml.
- W fazie lutealnej od mniej więcej 1,83 do 23,9 ng/ml.
- Brak zmian w stężeniu progesteronu w przebiegu cyklu miesiączkowego świadczy o cyklu bezowulacyjnym.
- U pacjentek po menopauzie prawidłowe wyniki badania progesteronu mieszczą się w granicach pomiędzy 0,05 a 0,126 ng/ml.
- Norma progesteronu dla mężczyzn zawiera się w przedziale od ok. 0,2 do 1,38 ng/ml.
- W przypadku pacjentek ciężarnych zakresy referencyjne progesteronu różnią się w zależności od okresu ciąży i wynoszą: w pierwszym trymestrze od ok. 11,0 do 44,3 ng/ml, w drugim trymestrze od ok. 25,4 do 83,3 ng/ml, a w trzecim trymestrze od ok. 58,7 do 214 ng/ml.
Główną rolą progesteronu w organizmie kobiety jest regulacja cyklu miesiączkowego. Gdy w danym cyklu mimo wystąpienia owulacji nie dochodzi do zapłodnienia uwolnionego oocytu, wydzielające progesteron ciałko żółte ulega rozpadowi i poziom progesteronu spada, dochodzi do krwawienia miesiączkowego i rozpoczyna się tym samym kolejny cykl. Jeśli jednak dochodzi do zapłodnienia, progesteron staje się głównym hormonem odpowiedzialnym za utrzymanie przy życiu dzielącego się zarodka.
Zbyt niski poziom lub brak progesteronu w początkowym okresie ciąży może skutkować poronieniem lub trudnościami w donoszeniu ciąży. To progesteron bowiem, stymulując tworzenie się naczyń krwionośnych, odpowiada za odpowiednie przygotowanie błony śluzowej macicy do zagnieżdżenia się w niej zygoty oraz stymuluje gruczoły nabłonka do wydzielania składników odżywiających zarodek.
Progesteron bierze także udział w tworzeniu się łożyska, wpływa na odpowiedź immunologiczną organizmu matki względem rozwijającego się w jej macicy płodu, wzmacnia mięśnie macicy i hamuje ich skurcze oraz wraz z estrogenami wpływa na rozwój tkanki gruczołów piersiowych, przez co odpowiada za utrzymanie i prawidłowy przebieg całej ciąży oraz wytwarzanie pokarmu dla noworodka tuż po porodzie.
Jedno z głównych wskazań do badania poziomu progesteronu stanowi diagnostyka podłoża niepłodności kobiecej. W tej sytuacji badanie wykonuje się zwykle w pakiecie z oznaczeniem pozostałych hormonów płciowych, do których należą: estradiol, testosteron, hormon folikulotropowy (FSH), LH oraz prolaktyna.
Badanie stężenia progesteronu wskazane jest także w diagnostyce zaburzeń miesiączkowania i nieprawidłowych krwawień, chorób jajnika (w tym nowotworów i PCOS – zespół policystycznych jajników) oraz w monitorowaniu owulacji np. u pacjentek starających się o ciążę.
Poziom progesteronu oznacza się również przy podejrzeniu ciąży pozamacicznej lub zagrażającego poronienia i w trakcie terapii progesteronowej.
U mężczyzn badanie wykonywane jest niezmiernie rzadko – główne wskazanie do badania poziomu progesteronu stanowią uszkodzenia i choroby przysadki mózgowej lub podwzgórza oraz diagnostyka wrodzonego przerostu nadnerczy.
Oznaczenie poziomu progesteronu wykonuje się w surowicy krwi żylnej, zwykle pobieranej ze zgięcia łokciowego pacjenta. Do badania nie trzeba żadnego szczególnego przygotowania. Najlepiej jednak wykonać je w godzinach porannych z uwagi na dobowe zróżnicowanie wydzielania hormonu. Nie ma też konieczności, by pacjent przed pobraniem krwi na badanie progesteronu był na czczo, chyba że badanie poziomu progesteronu będzie wykonywane równolegle wraz z oznaczeniem innych parametrów, np. biochemicznych czy morfologii krwi – wówczas należy powstrzymać się od jedzenia i picia napojów innych niż niewielkie ilości niegazowanej wody na co najmniej 8 do 12 godzin.
Istotne jest, by skorelować termin pobrania krwi ze wskazaniami lekarskimi, dla których badanie stężenia progesteronu będzie wykonywane. W celu określenia, czy u pacjentki występuje prawidłowa owulacja, pierwsze badanie progesteronu wykonywane jest zwykle w fazie pęcherzykowej, tj. pomiędzy 2. a 5. dniem cyklu miesiączkowego, a kolejne pomiędzy 12. a 14. dniem cyklu. Badanie poziomu progesteronu pozwalające ocenić lutealną fazę cyklu wykonuje się ok. 21. dnia cyklu.
Objawy występujące w przebiegu zaburzeń poziomu progesteronu można podzielić na objawy wynikające ze zbyt wysokiego i zbyt niskiego stężenia hormonu oraz na objawy związane i niezwiązane z zajściem i utrzymaniem ciąży oraz samym jej przebiegiem.
Zbyt wysokie stężenie progesteronu obserwuje się u przede wszystkim u nieciężarnych pacjentek zmagających się z PCOS i torbielami jajników. Za wysoki progesteron mogą również mieć pacjenci z niewydolnością wątroby oraz nowotworami nadnerczy, jajników i jąder, a także niektóre pacjentki przyjmujące hormonalną (progesteronową) terapię zastępczą. W przypadku ciąży wyższe niż zwykle stężenie progesteronu występuje u pacjentek z ciążą mnogą lub w ciąży powikłanej zaśniadem groniastym.
U większości pacjentów za wysokie stężenie progesteronu nie wywołuje żadnych negatywnych objawów. Zbyt wysoki poziom progesteronu może wywoływać nieprzyjemne objawy u niektórych pacjentek ciężarnych, u których występować mogą zmiany nastroju, przemęczenie, nieżyt nosa, zaparcia bądź nadwrażliwość piersi.
Zbyt niski poziom progesteronu u pacjentek niebędących w ciąży może nie dawać żadnych widocznych objawów, natomiast jego skutkiem będą trudności z zajściem w ciążę. Niektóre pacjentki będą u siebie obserwować przerzedzenie i wypadanie włosów, przesuszenie skóry i wahania wagi ciała oraz wzmożone dolegliwości w przebiegu zespołu napięcia przedmiesiączkowego (PMS).
Antykoncepcja hormonalna – skutki uboczne. Czy wiesz, jakie mogą być? Dowiedz się więcej na Aptelia.pl
U pacjentek w okresie menopauzy zbyt niskie stężenie progesteronu wiąże się ze wzmożonym odczuwaniem nieprzyjemnych objawów związanych z okresem przekwitania, tj. uderzeń gorąca, bólów głowy i piersi, wahań nastroju, zaburzeń rytmu serca, obrzęków, zaparć czy suchości pochwy.
U pacjentek ciężarnych, u których występują wahania poziomu progesteronu lub zbyt niskie jego stężenie dochodzi do trudności z utrzymaniem ciąży i poronień na jej początkowym etapie. Częściej wystąpić może też ciąża pozamaciczna lub zaburzenia funkcji łożyska. W późniejszych etapach ciąży zbyt niski progesteron może wiązać się z zatruciem ciążowym lub wystąpieniem stanu przedrzucawkowego lub rzucawki ciążowej.
